Sprawność manualna i graficzna dzieci z jednego rocznika jest bardzo różna. Niektóre dzieci bez specjalnego wysiłku uczą się rysunku, odwzorowywania, a później pisania. Są jednak i takie, których ruchy są nieskoordynowane, ręce mało sprawne,
a wykonanie czynności graficznej (prostej) staje się dużym wyzwaniem urastającym nawet do rangi problemu. Również prace plastyczne tych dzieci, pomimo największego wysiłku z ich strony - są niedokładne, niestarannie wykonane, często zabrudzone i zazwyczaj wypadają na niekorzyść w porównaniu z pracami swoich rówieśników. Zdarza się również, że prace są ubogie w treść, często jednobarwne ,oceniane jako smutne.Pamiętać jednak należy, że każde z tych dzieci włożyło duży wysiłek w wykonanie swojej pracy, taki na miarę swoich indywidualnych możliwości.
Nie oceniajmy prac w kategoriach zła – dobra. Taka ocena budzi żal, niechęć, a nawet bunt, pogłębia trudności dziecka. Dziecko wtedy nie tyle nie może, nie umie, a coraz częściej nie chce wykonywać prac graficznych.
Dziecko o niższych umiejętnościach manualnych włoży dwa razy więcej pracy i poświęci więcej czasu niż dziecko, któremu prace plastyczne nie sprawiają kłopotu.
Musimy zdać sobie sprawę, że z dzieckiem o obniżonej sprawności manualnej i graficznej trzeba pracować nie tyle więcej, ile inaczej (częściej, w krótszym czasie i bardzo systematycznie).
Trzeba dobierać odpowiednie ćwiczenia uwzględniające rodzaj zaburzenia oraz stopniować trudności tak, by dziecko widziało efekty swojej pracy i uwierzyło, że może wykonać powierzone mu zadania.
I. ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE CAŁĄ RĘKĘ
Proponowane ćwiczenia:
Rysowanie w powietrzu, gumką na ławce, palcem na stole, na piasku, potem farbą, kredką:
- linii prostych poziomych (od strony lewej do prawej) i pionowych (z góry od dołu)
- kół i spirali, najpierw dużych, stopniowo coraz mniejszych ze zwróceniem uwagi na płynność ruchów, koła powinny być rysowane w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara
- linii falistych, łuków otwartych u góry i u dołu, elementów literopodobnych
- prostych figur geometrycznych - trójkątów, kwadratów
- znanych figur.
Wykonywanie wszystkich podanych w punkcie pierwszym ćwiczeń w takt dobrze dobranej melodii oraz kreślenie na papierze wzorów podanych wcześniej.
Malowanie grubym pędzlem przy użyciu farb lub pasteli najlepiej na pociętym papierze pakowym:
- zamalowywanie dużych płaszczyzn w pasy podłużne lub poprzeczne, jedno lub wielobarwne
- malowanie dużych, stopniowo coraz mniejszych kół położonych obok siebie
- malowanie farbami barwnych plam dowolnej wielkości
- malowanie form okrągłych i falistych oraz spirali
- próby malowania szlaczków z poznanych elementów
- malowanie rysunków według wzoru.
II. ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE DŁOŃ I PALCE
Proponowane ćwiczenia:
Stukanie czubkami palców, na przemian różnymi palcami jednej lub obu rąk, przepychanie przedmiotów po stole, chwytanie drobnych zabawek i przekładanie w inne miejsce (np. do koszyka).
Malowanie suchym palcem na papierze zamalowanym farbą.
Lepienie z plasteliny i masy solnej
- wałkowanie cienkich wałków i komponowanie różnych kształtów
- lepienie rozmaitych form.
Modelowanie w glinie:
- wyciskanie w kulce wgłębienia np. miseczka
- wyciskanie płaskorzeźb i reliefów
- lepienie ludzików, zwierzątek itp.
Wykonywanie wydzieranek i naklejanek z papieru:
- oddzieranie pasków i tworzenie prostych kompozycji
- tworzenie mozaiki
- wydzieranie początkowo narysowanych, później bez rysowania na papierze.
Cięcie papieru:
- wycinanie po linii prostej, falującej i złamanej
- wycinanie dużych i małych kół
- wycinanie figur geometrycznych, rysunków konturowych.
Wykonywanie prac z różnych materiałów:
- układanie z patyczków domków i płotków, z wzorem i bez
- nawlekanie na nitki koralików, owoców jarzębiny itp. rzeczy
- haftowanie na tekturkach z otworami
- układanie kompozycji z figur geometrycznych, nakrętek, patyczków.
Zwijanie papieru, skręcanie kulek z krepiny.
Przewlekanie i nawlekanie koralików.
Zabawy klockami od dużych do bardziej precyzyjnych, mniejszych.
III. ĆWICZENIA GRAFICZNE
Proponowane ćwiczenia:
Kreślenie elementów literopodobnych:
- rysowanie ruchem ciągłym dowolnych kół
- rysowanie elementów liter opartych na łuku, laski, półkola, ósemki
- obrysowywanie figur geometrycznych - trójkątów, kół, itp.
Malowanie kredkami konturowych rysunków:
- zakreskowywanie
- zarysowanie płaszczyzn.
Przerysowywanie obrazków przy pomocy kalki technicznej.
Kolorowanie obrazków z książeczek do malowania.
Kopiowanie rysunków.
Rysowanie szlaczków i wzorów z elementów liter na papierze z narysowanymi dwoma poziomymi liniami w odstępach jeden centymetr.
Rysowanie pisakami sucho ścieralnymi po folii, na tablicy.
Rysowanie kredą na asfalcie, na ciemnych kartkach.
IV. ĆWICZENIA PRZYGOTOWUJĄCE DZIECKO DO PISANIA W ZESZYCIE
Proponowane ćwiczenia:
Rozpoznawanie linii w zeszycie:
- przeciąganie grubych linii kolorową kredką
- zamalowywanie miejsc między liniami
- wklejanie pasków kolorowego papieru między grubymi liniami
- naklejanie szlaczków z figur geometrycznych
- wycinanie i wklejanie w liniach poznanych liter i sylab.
Rozpoznawanie kratek w zeszycie:
- zaznaczanie konturów dużych kratek (4 małe)
- zamalowywanie dużych kratek
- rysowanie konturów różnych figur w oparciu o kratki.
Rysowanie szlaczków z zachowaniem kierunku od lewej do prawej strony:
- z elementów liter w zeszycie liniowym dla klasy I
- z figur geometrycznych w zeszycie kratkowanym
- przez łączenie ze sobą kilku elementów liter.
Wodzenie palcami po wzorach.
Wycinanie, cięcie i przedzieranie po liniach prostych łamanych itp.
Wszystkim dzieciom przyda się pomoc i zaangażowanie Rodziców, nawet tym, które nie mają trudności, ani oporów w wykonywaniu prac. Celem tych wszystkich ćwiczeń jest wyrabianie płynności i precyzji ruchów ręki ustawionej tak jak do pisania oraz oczywiście usprawnianie obu rąk.Pracując z dzieckiem pamiętajmy, aby chwalić nawet małe osiągnięcia i jednocześnie zachęcać do dokładnego i estetycznego wykonywania prac.Dodatkowym atutem w zachęcaniu dzieci do podejmowania ćwiczeń jest stosowanie różnych ciekawych, kolorowych przyborów i elementów plastycznych.
Podczas ćwiczeń zwracamy uwagę, by dziecko:
- zajmowało prawidłową postawę siedzącą
- miało kartkę odpowiednio oświetloną
- prawidłowo trzymało ołówek (przybory) i właściwie układało kartkę (nie manipulowało nią).
Uwaga: bardzo dobrymi ćwiczeniami usprawniającymi sprawność dłoni są czynności samoobsługowe i porządkowe. Wspólne sprzątanie w domu, ścieranie kurzu, zamiatanie, gotowanie (lepienie pierogów, pieczenie ciasteczek), porządkowanie klocków, ubieranie lalek i siebie. Zabawy te i czynności wyrabiają koordynację oka i ręki, ćwiczą chwyty dziecka, a przy okazji dziecko rozróżnia kształty, wielkości i kolory.
Pamiętajmy że wraz z rozwojem manualnym idzie w parze rozwój ruchowy dziecka.
Ważne jest by z dzieckiem spacerować, biegać, rzucać (szyszkami, kamyczkami), grać w piłkę, bawić się w piasku, by pozwolić dziecku pokonywać przeszkody.
Ważne:
- Ćwiczenia manualne zaczynamy nawet z bardzo małymi dziećmi.
- Oswojenie z kredką, plasteliną, farbą można zacząć już po 1 roku życia dziecka.
- Dziecko idące do przedszkola powinno wiedzieć i znać zasady posługiwania się materiałami plastycznymi.
